W tym wpisie chcę poruszyć zagadnienie cykli zarówno na giełdzie, jak również występujących u tradera. Przez wiele lat tradingu zaobserwowałem pewną powtarzalność, której poznanie może wznieść trading na wyższy poziom. Takie zjawisko może ciągle się rozwijać. To oczywiste, że rynki oraz traderzy będą się zmieniać, przez co będzie można zaobserwować nowe cykle. Wpis jest dość skondensowany, jednak aby realnie wykorzystać informacje w nim zawarte, należy podjąć się sumiennej obserwacji rynków oraz samego siebie, w celu poznania danej tendencji na giełdzie i własnych cykli, by je efektywnie wykorzystać.
Cykle – wstęp
W sieci oraz w literaturze, można odnaleźć informacje o trendach rynkowych oraz passach wśród traderów. Dokładniej (oraz z praktycznego punktu widzenia) takie zjawisko bardzo rzadko jest opisywane. Teoria teorią, ale rynek wymaga przekucia jej w praktykę, by zarobić. Dlatego samo poznanie trendów na giełdzie, czy świadomość serii zwycięstw/strat nie jest przewagą tradera. Znaczenie ma tutaj wczesne poznanie zjawiska oraz umiejętne dostosowanie się do niego. Kluczowa jest również świadomość faktu, że zawsze występują określone cykle na giełdzie oraz u tradera. Musimy ciągle być elastyczni.
Rynek kierunkowy
Pierwszy cykl giełdowy dotyczy ruchów kierunkowych. Powszechnie mówi się o dominującym trendzie. Obrazuje to przykładowy screen H1 spreadu VIX’a. Wbrew pozorom natura ludzka trochę przeszkadza traderom w zarabianiu na takich rynkach. To kwestia psychologii. Człowiek lubi posiadać wiedzę. Jeżeli nie zna szczytów (w trendzie wzrostowym) to bardzo często pojawia się strach przed otwieraniem długich pozycji czy ich konsekwentnego trzymania. Nad tym trzeba pracować i pokonać wszelkie bariery by swobodnie zarabiać na swingach. Zauważyłem, że w takim cyklu rynkowym mniej rozsądne jest ustawianie sztywnego take profitu. Z reguły stop jest szerszy, aby rynek nie wyrzucił nas zbyt szybko z pozycji. Bo w takich warunkach market jest bardziej wolatylny. Ucinanie zbyt szybko zysków powoduje, że trader bierze na siebie nieadekwatne ryzyko (potencjalną stratę) do zysków. Można trafić na tzw. złoty strzał i wziąć z rynku ogromny cash. Należy dać sobie na to szansę. Na ten moment doszedłem do wniosku, że najlepiej sprawdza się zamykanie pozycji po wygaśnięciu presji (np. wzrostowej podczas hossy), z gotowością na jej ponowienie i dalsze wykorzystywanie tego cyklu. Stop powinien być nieco szerszy, ale poparty dużą dyscypliną tradera. To znaczy, że nie ma tutaj nieprzemyślanego uśredniania czy holowania stratnej pozycji. Bo takie coś, zabija tradera w takich warunkach rynkowych. To są moje obecne przemyślenia, na temat tego cyklu oraz podejścia do niego. Może na przestrzeni kilku kolejnych lat, moja metoda ulegnie zmianie. Wynika to z faktu ciągłej pracy i dostosowywania się do całego otoczenia, by być jak najlepszym.
Cykl range’owy
Drugie zjawisko to konsolidacja. Powyższy screen przedstawia jeden ze spreadów XC, który przez ostatnie dni konsekwetnie porusza się od poziomu -18 do -22. Takie warunki rynkowe są najbardziej pożądane przez traderów. Znane są tutaj szczyty oraz dołki, co pozwala w łatwy sposób określić bardzo prawdopodobne miejsca odwrócenia i ustawić precyzyjne stop lossy oraz take profity. Czasem (na powyższym rynku) zatrejdowano -17 czy -23, ale były to bardzo nieliczne transakcje, które nie uruchamiały stop lossów. To jest właśnie przewaga posiadania drabinki i taśmy, która pozwala uchronić się przed malowaniem wykresów pod breakout, które ma na celu wygenerowanie sygnału u części traderów (zwłaszcza na cfd i fx). W mojej ocenie podczas takiego cyklu rynkowego należy bazować na prawdopodobieństwie. Czym bliżej rynek jest szczytów range’u, tym są większe szanse na spadki, dlatego bezpieczniej jest zaczynać od shortów. Czym bliżej market jest dołków, to rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia longów i rozsądniej jest zaczynać od longów. Dodatkowym potwierdzeniem, jest widoczna obecnie presja na rynku. Racjonalne jest posiadanie tutaj ciasnego stop lossa na wybicie z range’u, bo jeśli zmienią się warunki rynkowe to trzeba natychmiast zmienić swoje podejście. Jeszcze lepszym rozwiązaniem, jest dołożenie kolejnych zleceń na odwrócenie, by móc przynajmniej odrobić stratę (lub nawet dać sobie szansę na zysk). To już jest wyższy poziom tradingu. Bo wybicie z tak precyzyjnej i długiej konsolidacji, może być dość agresywne. Take Profit w takim range’u warto podzielić na kilka części. W mojej ocenie najlepiej jest cashować 1/2 w połowie range’u (chyba, że jest dalej silna presja w jednym kierunku, to nie warto odbierać sobie potencjału zysków), a drugą na kolejnym końcu. Te scashowanie 1/2 w połowie konsoli pozwala na ewentualne kolejne dobranie 1/2 z końca range’u, bo często występują retrace’y. I w tej sytuacji znowu mamy całą pozycję, przy czym z wcześniejszej połowy został już wzięty zysk. Warto zawsze pamiętać, że żaden range nie trwa wiecznie. Należy też spodziewać się, że przy szczytach oraz dołkach będzie wiele zmyłek, by oszukać traderów i nie dać im tak dobrych pozycji. Uważam, że należy unikać sytuacji, w których trader ciągle jest spóźniony i otwiera pozycje dopiero w środku range’u jako jeden z ostatnich, bo wtedy nie ma przewagi i prawdopodobieństwo mu nie sprzyja. W takim okresie rynkowym zawsze należy mieć koncepcję i jej się trzymać (zwłaszcza ze sztywnym sl’em).
Rynek kombinacyjny
Ten cykl można głównie wykorzystywać na spreadach, ponieważ trader posiada wtedy krzywą złożoną z wielu okresów tego rynku. Na innych rodzajach kontraktów takie zjawisko może być prawie niemożliwe do wykorzystania (albo dość ryzykowne). Wynika to z faktu, że ceny -14 oraz -16 mogą być bardzo trudne do dostania. Dla tego przykładu skupmy się na ostatnich świeczkach D1 powyższego wykresu. Wyidealizuję trochę ten przykład na potrzeby tego akapitu, bo realnie w pewnym momentach rynek bił mocniej, także -16 (wspominam o tym na wypadek, gdyby jakiś inny gracz XC zarzucił mi naciąganie rzeczywistości). Ustalmy, że od kilku ostatnich dni, trejdowana jest głównie -15 z bardzo rzadkimi wrzutami na -14 oraz -16. W mojej ocenie w takich warunkach rynkowych, nie warto liczyć na szczęście i brać -15 w jakimś kierunku z nadzieją, że rynek poda -14, albo -16. Bo znowu tutaj trader nie ma przewagi. Wspomnianą -15 można wykorzystywać do budowania innej ceny na kolejnym spreadzie, albo skracania pozycji z dłuższego spreadu. Jest to dość łatwe do wychwycenia jeśli trader weźmie pod uwagę taki wariant. Branie -15 podczas takiego cyklu może powodować mnóstwo scratchy (bep’ów) i generowanie zbędnych kosztów transakcyjnych. Trzeba wykazywać się sprytem i brać -15 w innych celach, o których większość może nie wiedzieć (albo zobaczyć to zbyt późno). Na przykład na długim spreadzie jest do dostania -31 na longa i rynek podaje shorty po -15 i -17 (na drugim spreadzie, będącego częścią wspomnianego dłuższego spreadu razem z -15) na shorta. W takiej sytuacji trader bierze -31 na longa i robi sobie -32 w shorcie. Transakcja zamknięta, zysk wzięty w postaci 1 ticka. Jeżeli warunki zaczynają się zmieniać, wspomniany spread z -15 wchodzi w inny cykl, to lepiej tę cenę wyrzucić (jeśli rynek idzie w przeciwną stronę do naszej pozycji) i zobaczyć jakie będą kolejne warunki rynkowe, by się do nich dostosować. Czasem także pojawią się okazje, że rynek poda traderowi -14, czy -16. W takiej sytuacji należy ocenić czy lepiej zamknąć to na -15 czy zbudować jeszcze lepszą cenę na innym spreadzie dzięki tej „wrzucie”. Każda sytuacja jest inna i należy działać zgodnie z obecnie największym prawdopodobieństwem.
Cykle tradera
Najprościej ujmując, jest to bycie podczas serii strat, albo zwycięstw lub w okresie równowagi. Bardzo często w sieci, albo w literaturze, temat kończy się na tym opisie. Zdarza się, że pojawiają się sugestie, aby podczas serii zwycięstw podnosić ryzyko, a podczas serii strat je ograniczać (zwłaszcza jeśli chodzi o wielkość pozycji). Przyznaję, że przez większość czasu też stosowałem takie podejście, ale będąc traderem OSTC zauważyłem bardzo ciekawą zależność. W pierwszych tygodniach bycia proptradrem miałem bardzo dobrą serię na XC i otrzymałem podwyżkę clipa. Po tym wydarzeniu, kolejnego dnia wziąłem na rynku sporą stratę. Dowiedziałem się później od bardzo wielu traderów, że to pewna tradycja, a nawet reguła, że po podwyżce clipa bierze się większy sl, a nawet pojazdkę. Bardzo zainteresowałem się tą zależnością i zacząłem ją obserwować i badać. Zauważyłem, że bywamy tutaj spóźnieni tak samo jak w łapaniu dołków/szczytów w range’u czy kierunku podczas silnego trendu. Spójrzmy na przykład z firm proptradingowych. Podwyżka clipa, premie czy zniesienie limitów następuje PO serii zwycięstw, albo pod jej koniec. W okresie tej serii trader handluje normalną wielkością pozycji. Podobnie jak trader indywidualny. Wbrew pozorom, ta seria nie jest wykorzystywana przez zdecydowanie wcześniejsze zwiększenie pozycji. To następuje pod koniec, albo wręcz na samym końcu. Tak jak trader biorący longi na szczytach. Po takiej serii zwycięstw trader może wejść od razu w serię strat. Co spowoduje (po wcześniejszej podwyżce klipa, czy zwiększeniu pozycji indywidualnie) wygenerowanie strat większych niż wzięte ostatnio zyski. To może spowodować nawet ścięcie klipa. I znowu najczęściej następuje to PO serii strat czy porażek. Trader może później znowu wejść w serię zwycięstw, ale będzie podczas tego okresu trejdował znowu mniejszą pozycją. Najczęściej podwyżka klipa, czy własne zwiększenie pozycji nastąpi pod koniec tego cyklu (przed okresem równowagi albo kolejną serią strat). Jaki z tego wniosek? Najczęściej traderzy zarządzają wielkością pozycji odwrotnie do własnego cyklu. Czy w firmach proptradingowych wynika to z błędu managerów? Myślę, że nie, ponieważ to trader wie najlepiej w jakim okresie obecnie przebywa. Druga osoba może tego tak dobrze nie wychwycić, choć sam fakt znajomości takich cykli, może nieco ułatwić te zadanie. Na ten moment doszedłem do wniosku, że po serii zwycięstw i podwyżce klipa, powinienem mocniej skupić się na analizowaniu własnych zachowań oraz wyników (zwłaszcza pod kątem zbyt dużej pewności siebie, wygasaniu pokory czy pojawianiu się eurofii). To ja jako pierwszy muszę szybko ograniczyć pozycję, by przejść przez ewentualną serię strat jak najmniejszym kosztem, co pozwoli mi zachować otrzymany wcześniej większy clip i wykorzystać go w pełni, podczas serii zwycięstw. Kluczem jest jak najwcześniejsze zauważenie danego cyklu u siebie i własne ograniczanie lub zwiększanie pozycji. Jako stan równowagi rozumiem okres, w którym trader nie posiada przeważających serii danych rezultatów swoich pozycji. To znaczy, że pojawią się zarówno straty i zyski. W takim cyklu trader może stale zarabiać, albo stale tracić, ale nie pojawia się dominująca seria. Uważam również, że pojawianie się serii (strat czy zwycięstw), nie wynika z poziomu umiejętności tradera. Każdy trader przez to przechodzi, taka jest natura tej profesji. O jego kompetencjach świadczy to, jakie podejmuje działania w danych cyklach, czy potrafi podczas serii porażek wziąć mniej strat i czy podczas serii zwycięstw więcej zarobić. Trader i giełda ciągle przechodzą przez swoje cykle. Wynika to z ich ciągłej interakcji. Dane cykle giełdowe mogą wywoływać cykle u traderów oraz dominujące cykle u większości traderów, mogą wpływać na trendy na rynku.
Podsumowanie
Reasumując, według mnie, na giełdzie występują 3 cykle: kierunkowy, range’owy oraz kombinacyjny. U tradera mają miejsce także 3 cykle: zwycięstw, porażek oraz równowagi. Nazewnictwo tych serii czy trendów to kwestia indywidualna, nie mająca większego znaczenia. Istotne jest tutaj poznanie danych zjawisk oraz umiejętność ich wykorzystania. Wymaga to ciągłej pracy, bo nie jest to łatwe. Wręcz powiedziałbym, że jest to trudne. To połączenie mechaniki rynków (najprostszym przykładem jest określenie trendów), zarządzania (transakcją, ryzykiem, wielkością pozycji, itd.) oraz psychologii (np. niedopuszczenie do zbyt dużej pewności siebie, czy opanowania przez strach). Sam ciągle nad tym pracuję i jestem świadomy, że z czasem mogę odnaleźć nowe sposoby i rozwiązania danych sytuacji. Do tego także zachęcam każdego tradera. Sam pewnie zobaczysz jak zmienia się moje podejście w tradingu na przestrzeni lat, czytając kolejne artykuły i dzienniki. Przeczytanie powyższego wpisu to jedno, ale dużo większe znaczenie ma to, jak wykorzysta się te informacje i czy rzetelnie zostaną podjęte działania, obserwacja i optymalizacja do potrzeb własnych.