Zaledwie 6 dni po ostatnim posiedzeniu, zarząd Europejskiego Banku Centralnego postanowił zebrać się ponownie w celu omówienia bieżącej sytuacji rynkowej. Powodem jest gwałtowny wzrost rentowności włoskich obligacji, które we wtorek przekroczyły poziom 4%, co stwarza ryzyko wystąpienia problemów z obsługą zadłużenia 3 największej gospodarki w Europie.
Rysunek 1. Rentowności włoskich obligacji
Przyczyną jest przede wszystkim szybszy od oczekiwanego wzrost stóp procentowych w USA oraz zapowiedź rozpoczęcia cyklu zacieśniania polityki monetarnej w strefie euro już w na kolejnym posiedzeniu w lipcu. Członkini zarządu banku centralnego Isabel Schnabel zasugerowała, że EBC mógłby reinwestować środki z zapadających obligacji na zakup szybciej przecenianych przez rynek papierów. To pomogłoby trzymać rentowności w ryzach, jednak byłaby to jedynie walka z objawami, a nie przyczyną, co oznacza, że po odłączeniu kroplówki problem wróci. Pewne jest natomiast, że włodarze banku centralnego mają twardy orzech do zgryzienia.
Inflacja przypiera EBC do ściany
Inflacja w strefie euro wyraźnie przyspieszyła w ostatnim miesiącu, osiągając poziom 8,1% r/r i przekroczyła prognozy o 0,4%. W związku z tym EBC idąc śladem FED zmuszony jest rozpocząć cykl podwyżek stóp procentowych w strefie euro.
Rysunek 2. Inflacja w strefie euro
Przypomnijmy, że Europejski Bank Centralny od ponad 6 lat trzyma główną stopę procentową na zerowym poziomie, co w połączeniu z różnymi odmianami programu skupu aktywów musiało prędzej czy później skutkować wystrzałem inflacji. Zapalnikiem było oczywiście ożywienie post pandemiczne oraz wybuch wojny, jednak dotychczasowa ultra luźna polityka monetarna powoduje, że aktualnie EBC nie ma żadnego pola manewru.
Niezmiennie największym problemem w przypadku podwyżek stóp nie jest osłabienie wzrostu gospodarczego czy przeceny na indeksach giełdowych, a wzrost rentowności obligacji krajów południa. W tym przypadku nie ma dobrego rozwiązania, a wśród nich najgorszym dla przyszłości wspólnej waluty jest możliwe wyjście Włoch ze strefy.
Czy Włochy mogą wyjść ze strefy euro?
Pytanie nie jest pozbawione podstaw z uwagi na strukturalne problemy, które trapią strefę euro. Aby utrzymać obecny status quo niezbędny będzie pewien rodzaj kompromisu wewnątrz całej Uni Europejskiej. Jeżeli EBC zdecyduje się traktować preferencyjnie obligacje włoskie czy greckie i utrzymywać ich rentowności na niskich poziomach, będzie to w praktyce oznaczać, że reszta krajów wspólnoty będzie musiała zrzucać się na wspieranie najbardziej zadłużonych państw.
Rysunek 3. Zadłużenie w Unii Europejskiej, źródło: forsal.pl
Takie podejście może spowodować, że inne kraje takie jak Portugalia czy Hiszpania, których dług w relacji do PKB również wyraźnie przekracza 100%, zwrócą się z żądaniem o równoprawne traktowanie. O różnicach strukturalnych można przeczytać w komunikacie opublikowanym po dodatkowym posiedzeniu:
„Pandemia pozostawiła trwałe słabości w gospodarce strefy euro, które w rzeczywistości przyczyniają się do nierównomiernej transmisji normalizacji naszej polityki pieniężnej w różnych jurysdykcjach"
„Na podstawie tej oceny Rada Prezesów zdecydowała, że zastosuje elastyczność w reinwestowaniu wpływów z papierów nabytych w ramach programu zakupu aktywów PEPP w celu zachowania funkcjonowania mechanizmu transmisji polityki pieniężnej, co jest warunkiem koniecznym, aby EBC mógł wywiązać się ze swojego mandatu utrzymania stabilności cen”
Tłumacząc z polskiego na nasze, EBC przyznaje, że polityka monetarna nie funkcjonuje w pożądany sposób w różnych gospodarkach strefy euro (wystarczy spojrzeć na inflację w poszczególnych krajach) w związku z tym będzie trzeba część krajów traktować na preferencyjnych warunkach względem innych.
Duże turbulencje wywołało kilka lat temu ratowanie relatywnie niewielkiej Grecji, wątpliwe jest, że uda się i tym razem zadrukować problemy dużo większych państw, szczególnie w momencie kiedy inflacja zbliża się o wartości dwucyfrowych. Jedno jest pewne, dla istnienia strefy euro, kolejne kilka, kilkanaście miesięcy będzie niezwykle istotne.