Czarne chmury zbierają się nad europejską gospodarką, która po pandemii COVID-19 przyjmuje kolejne ciosy tym razem spowodowane wojną na Ukrainie i dynamicznym wzrostem cen surowców. Miesiące letnie mogą przynieść chwilową stabilizację, tak jednak sezon zimowy rysuje się w ciemnych barwach. Europejski Bank Centralny najprawdopodobniej zdecyduje się na rozpoczęcie cyklu podwyżek stóp procentowych już na najbliższym lipcowym posiedzeniu, co powinno ograniczyć akcję kredytową oraz wzrost gospodarczy. Największym zagrożeniem wydają się być jednak problemy z dostępnością gazu w sezonie grzewczym. Już teraz według informacji podanych przez komisarz UE do spraw energii Kardi Simon, dostawy z Rosji są o połowę niższe niż w analogicznym okresie rok temu. To sprawia, że przede wszystkim Niemcy mogą stanąć u progu recesji, jako jedno na najbardziej uzależnionych państw zachodnich od dostaw gazu z Rosji
Europejski Bank Centralny wchodzi do gry
W przyszłym miesiącu odbędzie się kolejne posiedzenie Europejskiego Banku Centralnego, w ramach którego powinniśmy być świadkami zainicjowania cyklu podwyżek stóp procentowych. Otwartą sprawą pozostaje skala podwyżki, ale najprawdopodobniej będzie to w granicach 0,25-0,5%. Z uwagi na fakt, iż obecna inflacja już kilkukrotnie przewyższa cel, z pewnością nie będzie to jednorazowy ruch. Jastrzębi zwrot w polityce EBC jest pierwszym argumentem za wystąpieniem recesji w nadchodzących miesiącach.
Jedną z podstawowych przesłanek świadczących o nadchodzących problemach gospodarczych w strefie euro jest wyraźny spadek wskaźnika PMI, który odzwierciedla aktywność przemysłową danej gospodarki. Zarówno w Niemczech jak i całym europejskim obszarze walutowym zbliżamy się do granicy 50 pkt, która oddziela wzrost gospodarczy od spowolnienia.
Rysunek 1. Odczyty PMI w strefie euro oraz Niemczech
W drugim półroczu obok inflacji to właśnie odczyty PMI oraz PKB będą odgrywały kluczową rolę w kształtowaniu polityki monetarnej. Trzeba jednak zaznaczyć, iż EBC ma ograniczone pole reagowania, gdyż z walka z inflacją jest aktualnie priorytetem i nie ma możliwości odwlekania w czasie cyklu zacieśniania, nawet przy sygnałach gwałtownego ograniczenia aktywności gospodarczej.
Brak surowców w Europie głównym argumentem za recesją
W ramach ostatnich komunikatów szef Bundesnetzagentur, który odpowiada za dostawy gazu do Niemiec, alarmuje, iż jeżeli w dalszym ciągu ograniczane będą dostawy z Federacji Rosyjskiej, istnieje poważne zagrożenie recesją. W ten scenariusz wpisują się prognozy Organizacji Niemieckiego Przemysłu, która obcina oczekiwania wzrostu gospodarczego w 2022 roku o 1,5%. Niemcy są w centrum uwagi ze względu na fakt, iż jest to największa europejska gospodarka, dodatkowo jeden z największych importerów gazu rosyjskiego na poziomie 45% całego zapotrzebowania.
Rząd niemiecki pilnie poszukuje alternatyw, jednak trzeba otwarcie przyznać, że bez kierunku rosyjskiego gazu jest po prostu zbyt mało na rynku, aby pokryć cały popyt. Patrząc na obecną fazę rozwoju konfliktu za naszą wschodnią granicą, nic nie wskazuje na to, aby miało dojść do szybkiego zakończenia wojny. Wygląda na to, że ograniczenie dostaw gazu ziemnego jest jeszcze bardziej istotnym argumentem za recesją w Niemczech niż podwyżki stóp procentowych w strefie euro.
Polska gospodarka ma szanse na miękkie lądowanie
W kontekście prognoz dla polskiej gospodarki wśród analityków i obserwatorów życia gospodarczego panuje konsensus, iż w przyszłym roku czeka nas co najmniej spowolnienie gospodarcze. Zgodnie z oczekiwaniami Polskiego Instytutu Gospodarczego w 2022 roku wzrost PKB wyniesie 4,8%, natomiast w przyszłym rezultat może oscylować w granicach 3,5%. Jeżeli te przewidywania faktycznie się zrealizują, wówczas Polska gospodarka uniknie recesji. Głównymi argumentami za tym scenariuszem są: zakończenie cyklu podwyżek stóp procentowych, stabilizacja cen surowców oraz silny popyt wewnętrzny wspierany dodatkowo przez uchodźców z Ukrainy.
Z drugiej strony z niepokojem można obserwować problemy naszych zachodnich sąsiadów, którzy są głównym parterem wymiany gospodarczej. Ogół obrotów handlowych z Polską w zeszłym roku wyniósł ok. 150 mld euro, z czego eksport to 69 mld euro przy imporcie 78 mld euro.
Rysunek 2. Struktura polskiego eksportu w 2020 roku, źródło: Główny Urząd Statystyczny, paih.gov.pl
Jeżeli więc Niemcy wpadną w recesję, nasza gospodarka z pewnością to odczuje, a prognozy wzrostu PKB w Polsce powinny zostać zrewidowane, natomiast jedynie w skrajnie pesymistycznych predykcjach będziemy świadkami ujemnego wzrostu gospodarczego na przestrzeni następnych kilkunastu miesięcy.