Co jakiś czas słyszymy o funduszach, które oferują bardzo wysokie zyski, a później upadają i nie wypłacają ludziom nic. W Polsce najsłynniejsza historia była z Amber Gold, a w Stanach Zjednoczonych z Bernie Madoffem, który oszukał ludzi na prawie 64 miliardów dolarów. Pomimo tego, że co jakiś czas słyszymy o upadających piramidach finansowych, wciąż nie brakuje ludzi, którzy chętnie wchodzą w takie przedsięwzięcia. Chciwość, brak wiedzy, jak również poczucie, że się jest mądrzejszym i szybszym niż inni zachęca ludzi do lokowania swoich pieniędzy w piramidy finansowe.
Co to jest piramida finansowa?
Piramida finansowa to instytucja, która obiecuje wysokie zyski z inwestycji. Problem polega tylko na tym, że instytucje te nie inwestują naszych pieniędzy, tylko wydają je na luksusowe życie tych, którzy nimi zarządzają. Wszelkie odsetki, czy też zyski z inwestycji istnieją tylko i wyłącznie na papierze. O ile liczba osób inwestujących w fundusz nie przekroczy liczby osób, które żądają zwrotu swoich środków, taka piramida istnieje – tak jak to miało miejsce przez wiele lat z piramidą Bernie Madoffa. Zwrot środków osób wycofujących swój kapitał odbywa się za pomocą pieniędzy osób, które wchodzą do piramidy. Jest to jednak kwestia czasu. W momencie, kiedy inwestorzy przestraszeni spadkami na rynkach giełdowych, albo innymi wydarzeniami obawiają się strat z inwestycji, zaczynają masowo wycofywać swoje środki finansowe. Wtedy piramida upada. Nie jest ona w stanie pokryć wycofań naszych kapitałów nowymi środkami od inwestorów. Jest to moment, kiedy możemy uznać nasze pieniądze za stracone.
Średni czas życia piramidy finansowej to ok. 6-8 lat, aczkolwiek piramida amerykańskiego Madoffa istniała prawie 20 lat. Reputacja osoby (przypis: Bernie Madoff był wcześniej Prezesem amerykańskiej giełdy elektronicznej NASDAQ), jak również luksusowy budynek na Wall Street (nazywany: Lipstick Buidling, gdyż był w formie szminki) budziły zaufanie ludzi, co pozwoliło mu na utrzymywanie piramidy przez ok. 20 lat. Jest to jednak rzadkość.
Robiąc kiedyś wykład dotyczący działania piramid finansowych wiele osób nie mogło uwierzyć, że zyski z inwestycji, które widnieją na billingu nie istnieją w realu. Tak - piramida z założenia nie inwestuje środków finansowych ludzi. Dopisuje im „sztuczne” odsetki, czy też zyski, ale należy zrozumieć, że fizycznie nie dokonuje ona żadnych inwestycji, a my nie posiadamy żadnych produktów finansowych. Wszystko odbywa się na papierze a billingi to falsyfikaty. Oczywiście nie oznacza to, że inwestorzy nic z nich nie otrzymują. Do czasu, kiedy nowe osoby będą przynosić swoje oszczędności do piramidy, to zyski nasze będą wypłacane zgodnie z tym, co mamy na papierze. W momencie, kiedy inni przestaną inwestować w piramidę, musimy się liczyć z tym, że nie odzyskamy swoich oszczędności.
Robiąc badanie dotyczące tego, dlaczego ludzie inwestują w piramidy, wiele z nich odpowiadało, że zdoła się wycofać przed upadkiem piramidy. Problem polega na tym, że nigdy nie wiemy, kiedy to będzie. Czasami jest to związane z paniką na rynku wywołaną przez kryzys finansowy (tak było w przypadku upadku piramidy Madoffa), a czasami sytuacją bardzo irracjonalną. A coś, co jest irracjonalne nie jest do przewidzenia. Także, należy się liczyć z tym, że nie zawsze będziemy sprytniejsi i mądrzejsi od innych.
Piramidy mają pewne cechy charakterystyczne, dlatego można je rozpoznać.
Na co zwrócić uwagę?
1. Ponadprzeciętne zyski
Piramidy finansowe często oferują bardzo wysokie zyski, którymi chcą zwabić potencjalnych klientów: 20% w skali miesiąca, czy roku to jest standard. Niektóre fundusze w Polsce oferują nawet 300%!!!!!! Nawet najlepszy na świecie „trader” nie jest w stanie w długim okresie przynosić ponadprzeciętnych zysków (udowodnione badaniami naukowymi!). Takich produktów, które oferują wysokie zwroty w długim okresie po prostu nie ma na rynku. Dlaczego? Inwestorzy są mądrzy i zaczynają szybko wykorzystywać tę sytuację, prowadzi to do bańki na danym rynku, która prędzej, czy później zaczyna pękać. Ponadto, aby dać klientowi 20% zysku instytucja musi zarobić dużo więcej, aby pokryć swoje koszty działania, często bardzo wysokie. Pamiętajmy, że przez ostatnie kilkanaście lat rynek giełdowy średnio oferował 10% zwrotu. Jeżeli ktoś mówi nam, że jest w stanie zaoferować więcej niż rynek w długim terminie, to od razu powinniśmy podziękować.
2. Gwarancja zysków
Piramidy często oferują nam gwarancję zysków. Wszystkie inwestycje na rynku finansowym wiążą się z pewnym ryzykiem inwestycyjnym. Należy zdawać sobie z tego sprawę i nie wierzyć, jeżeli ktoś nam zaczyna gwarantować wysokie zyski. Z założenia jest to niemożliwe.
3. Skomplikowane strategie
Kiedy pytamy się zarządzających piramidą, w jaki sposób generują tak wysokie zyski, bardzo często słyszymy, że wykorzystują skomplikowane strategie finansowe, albo inżynierię finansową. Skomplikowane strategie inwestycyjne wcale nie generują ponadprzeciętnych zysków, a często wiążą się z wysokim ryzykiem. Co więcej, wiele strategii, o których mówią zarządzający piramidą nie istnieje. Ponadto, instytucje te też często inwestują w instrumenty zagraniczne, po to, aby ludzie z danego kraju nie rozumieli profilu inwestycji.
4. Zasada poufności
Piramidy finansowe nigdy nie ujawniają swoich strategii inwestycyjnych zasłaniając się zasadą poufności. Obecne regulacje finansowe wymagają, aby klient był poinformowany zarówno, co do produktów, w jakie instytucja inwestuje, jak również, co do ryzyk. Piramidy finansowe nigdy tego nie robią. Są bardzo mało transparentne.
5. Wysokie prowizje dla sprzedawców
Piramidy finansowe mają bardzo dobrze rozwiniętą sieć sprzedaży i programy prowizyjne dla sprzedawców. Amber Gold miał oddziały i standy w prawie każdym centrum handlowym, środku miasta, czy przy każdym znanym deptaku. Ile należałoby zarobić, aby pokryć te wszystkie koszty działalności i zaoferować każdemu po 10% zarobku? Na pewno nie tyle, ile oferuje rynek. Czary i magia w finansach się nie zdarzają.
Ponadto, piramidy finansowe często wabią ludzi możliwością dodatkowego zarobku. Jeden z funduszy istniejących w Polsce oferuje wysokie prowizje (dochodzące do 20%), jeżeli zachęci się pozostałych do inwestowania w niego. Rynek nie oferuje tyle, aby można byłoby to pokryć.
6. Agresywny marketing internetowy
Wiele z piramid finansowych ujawnia się przede wszystkim w internecie. Kuszą dużą ilością dobrej jakości reklam. Chodzi o przyciągnięcie, jak największej ilości osób. Agresywny marketing jest ich cechą rozpoznawczą.