Krótki rys historyczny
Najstarsze, znalezione przez archeologów przedmioty, które spełniają kryteria bycia biżuterią pochodzą sprzed ok. 115 tys. lat. Są to koralki wykonane z muszli morskich, przez neandertalczyków zamieszkujących tereny dzisiejszej Hiszpanii. W Kenii znaleziono koraliki wykonane z perforowanych skorup jaj strusich, datowane na ponad 40 tys. lat. Z podobnego okresu pochodzi kamienna bransoleta i marmurowy pierścień znalezione na terenach dzisiejszej Rosji.
Do momentu, gdy ok. 7000 lat temu pojawiły się pierwsze ozdoby wykonane z miedzi, ludzie używali do produkcji biżuterii materiałów takich jak muszle, kamienie, kości, drewno, a nawet jagody. Z czasem ich miejsce zastąpiły metale nieszlachetne, później szlachetne, jak złoto, srebro czy platyna, a także kamienie szlachetne – diament, jadeit, jaspis, rubin, szafir czy turkus.
Biżuteria pochodząca ze starożytnego Rzymu czy Egiptu, w dużo większym stopniu odpowiada naszemu dzisiejszemu wyobrażeniu biżuterii. A ozdoby wytwarzane we wczesnym średniowieczu przez Celtów czy Merowingów, swoją jakością przewyższały nawet te, pochodzące z Bizancjum.
Funkcje biżuterii
Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że biżuteria pełni wyłącznie jedną funkcję: ma ładnie wyglądać. Byłby to jednak objaw ignorancji. Wystarczy wspomnieć chociażby o najbardziej podstawowej funkcji, jaką jest spinanie odzieży czy włosów (różnego rodzaju spinki), która wydaje się znacznie bardziej logicznym powodem, dla którego ludzie mogli zacząć wytwarzać biżuterię, niż walory estetyczne.
Biżuteria na przestrzeni lat służyła do określania statusu społecznego i osobistego (np. obrączki ślubne), symbolizowała przynależność do grupy etnicznej, religijnej czy społecznej (w Rzymie czy Egipcie określoną biżuterię mogły nosić określone grupy społeczne), a także służyła do ochrony, jako różnego rodzaju talizmany i amulety.
Niejednokrotnie w historii zdarzało się też tak, że biżuteria służyła jako pieniądz w bezpośredniej wymianie handlowej lub forma przechowywania majątku (skrzynie posagowe).
Biżuteria dziś
Przemysł biżuteryjny generuje istotną część światowego popytu na złoto – ok. 45-50 proc. Oznacza to, że prawie połowa produkowanego rocznie na całym świecie złota przerabiana jest na złotą biżuterię (ok. 2100-2200 ton). Z czego połowa (ok. 1000 ton) kupowana jest przez obywateli dwóch krajów: Chin i Indii. Jednym słowem: jedna czwarta światowej produkcji złota, trafia do Chin i Indii w postaci biżuterii. Na trzecim miejscu znajduje się Bliski Wschód i Turcja (204,5 ton w 2018 roku), później USA (128,4 tony w 2018 roku) i Europa (73,4 tony).
Zatem, choć myśląc o biżuterii, z pewnością przed oczyma stają nam ekskluzywne salony i butiki w największych europejskich stolicach, prawdziwym światem biżuterii jest Azja. I ma to głębokie, kulturowe zakorzenienie np. w Indiach kupuje się olbrzymie ilości złotej biżuterii w sezonie weselnym. Z kolei w Chinach kupuje się dużo złota na Nowy Rok.
Społeczeństwa tych krajów cenią nie tylko rolę estetyczną biżuterii. Tradycja kupowania złotej biżuterii bierze się również z przekonania, że jest ona dobrym sposobem na przechowywanie majątku czy przekazanie go kolejnym pokoleniom (np. poprzez posag). Biżuteria w Azji ma znacznie wyższą jakość – w Indiach często produkowana jest ze złota dużo wyższych prób, niż standardowe, europejskie złoto biżuteryjne próby .585. I jest to kolejny dowód na to, że w tej części świata złota biżuteria jest czymś znacznie więcej, niż ozdobą.