W ciągu ostatnich kilku dni politycy oferują środki ekonomiczne mające na celu złagodzenie skutków COVID-19:
- Prezydent Francji Emmanuel Macron oświadczył, że państwo „toczy wojnę” z wirusem i zapowiedział, że zrobi „wszystko, co tylko jest możliwe bez względu na koszty”, aby uratować gospodarkę. We wczorajszym orędziu złożył odważną obietnicę, że „nikt nie zbankrutuje”, a rząd udzieli małym i średnim przedsiębiorstwom gwarancji państwowej w wysokości 300 mld EUR.
- Kilka dni wcześniej rząd Niemiec zobowiązał się do zapewnienia nielimitowanych środków dla przedsiębiorstw ponoszących straty w związku z COVID-19, uruchomił też prawdziwą bazookę finansową w kwocie 550 mld EUR, aby chronić sektor przedsiębiorstw, obejmującą pożyczki i gwarancje kredytowe udzielane przez krajową agencję rozwoju KFW.
- Za przykładem Hongkongu (który wszystkim stałym rezydentom wypłacił po 10 000 HKD), amerykańscy politycy i ekonomiści zaczynają omawiać możliwość wypłat bezpośrednich. Wczoraj senator Mitt Romney wezwał rząd do wypłacenia bezpośrednio po 1 000 USD każdemu dorosłemu Amerykaninowi w celu „zwiększenia wydatków w gospodarce” (proponowane przez niego środki kryzysowe prezentujemy poniżej tego artykułu). Jason Furman i Greg Mankiw z Uniwersytetu Harvarda, byli prezesi Rady Doradców Ekonomicznych odpowiednio za prezydentury Baracka Obamy i George’a W. Busha, zaproponowali wdrożenie podobnego programu.
- Bill Dudley, były członek zarządu nowojorskiej Rezerwy Federalnej, zasugerował, że transfer pieniędzy rządowych powinien być skierowany do ludności zamiast do przedsiębiorstw, aby złagodzić skutki utraconych dochodów.
Jeszcze przed początkiem tego kryzysu Olivier Blanchard z MFW i były doradca prezydenta Macrona, Jean Pisani-Ferry, poparli rozdawanie pieniędzy jako „zastępstwo nadal nieobecnej zdolności fiskalnej (ang. fiscal capacity)” strefy euro (listopad 2019 r.).
Wszystkie te działania być może nie oznaczają rozdawnictwa sensu stricto, ale bardzo je przypominają.Koncepcja ta opiera się zasadniczo na założeniu, że banki centralne powinny wypłacić obywatelom środki (stąd nazwa „luzowanie ilościowe dla ludności”), aby zwiększyć ich siłę nabywczą, zamiast kierować pomoc do banków, jak miało to miejsce podczas poprzedniego kryzysu. Łatwo zrozumieć, dlaczego koncepcja ta jest wyraźnie atrakcyjna politycznie, w szczególności w okresie zawirowań. W ciągu nieco więcej niż dekady przeszliśmy od „ratowania banków” w latach 2007-2008 do „ratowania MŚP i wszystkiego innego” bez względu na koszty w 2020 r.
Przykłady powyżej dotyczą bardziej wsparcia fiskalnego, jednak inspiracją do niego były wyraźnie „pieniądze z helikoptera” w tym znaczeniu, że rządy dosłownie rozdają pieniądze obywatelom, w szczególności w przypadku wypłat środków pieniężnych, aby zapobiec upadkowi całego systemu. Podstawowe założenie to zalanie gospodarki nielimitowanymi środkami pieniężnymi, aby zapobiec pogorszeniu kryzysu. Transfery te podwyższają dług publiczny i ostatecznie finansowane są obligacjami skarbowymi, które najprawdopodobniej zostaną nabyte przez banki centralne. W tym momencie warto pamiętać, że ponad 70% niemieckich obligacji skarbowych i ponad 60% francuskich obligacji skarbowych znajduje się w posiadaniu banków centralnych na poziomie globalnym.
W miarę jak skutki gospodarcze pandemii COVID-19 będą stawać się coraz bardziej widoczne w nadchodzących tygodniach, koncepcja „pieniędzy z helikoptera” z pewnością będzie zyskiwać coraz więcej zwolenników wśród polityków. Banki centralne w ciągu ostatnich dwóch tygodni zrobiły wszystko, aby zapewnić rynkom płynność i utrzymać stopy procentowe na niskim poziomie. Problem w tym, że niskie stopy procentowe nie powodują automatycznie istotnego wzrostu prywatnych inwestycji i konsumpcji. Banki centralne mogą obniżyć stopy tak nisko, jak jest to możliwe, jeżeli jednak nie będzie wystarczającego popytu, a małe i średnie przedsiębiorstwa będą zmagać się z przepływami pieniężnymi i z przyszłym spadkiem zaufania, maszyna gospodarki nie zostanie zrestartowana. Rozdawanie pieniędzy może zapewnić ulgę gospodarce w perspektywie krótkoterminowej, wzmocnić rezerwy pieniężne przedsiębiorstw i pobudzić popyt pod warunkiem, że środki te nie będą stanowić oszczędności (co niestety może dotyczyć wielu państw europejskich). Jednak ten masowy napływ pieniądza do systemu wynikający zarówno z bodźców fiskalnych, jak i pieniężnych, będzie miał swoje konsekwencje i może w dłuższej perspektywie nasilić presje inflacyjne, o ile nie pozostanie pod kontrolą.