Ceny ropy emocjonują nie tylko kierowców tankujących swoje diesle - rynek ropy jest też największym spośród wszystkich surowców, a dzięki wysokiej zmienności jest też gratką dla spekulantów. Jakie są fundamenty tego rynku i czynniki, które wpływają na cenę ropy. Jakie mamy możliwości, jeśli chodzi o instrumenty, które dają nam ekspozycję na notowania ropy?
Największy rynek surowcowy
ropy naftowejRopa naftowa ma wiele różnych rodzajów i klas jakościowych, w tym artykule skupię się natomiast na dwóch najważniejszych - Ropie WTI i Brent, bo to właśnie te dwa rodzaje są kluczowe dla traderów i w praktyce tylko na nie możemy uzyskać ekspozycję, jako inwestorzy indywidualni.
Najpopularniejszym instrumentem jest Ropa WTI, która jest uznawana za surowiec najwyższej jakości, m.in. dzięki bardzo niskiemu zasiarczeniu i lekkości, jest wydobywana głównie w Ameryce Północnej i Zatoce Meksykańskiej, z tego też powodu dość rzadko trafia chociażby na polski rynek, a jeżeli już to w postaci przetworzonej, czyli jako paliwa.
Ropa Brent to mieszanka kilku rodzajów surowca, która jest wydobywana głównie na Morzu Północnym, uznawana za słabszą jakościowo, chociaż każdy, kto miał przed oczami wykresy obu tych gatunków ropy wie, że jest ona wyceniana wyżej za baryłkę niż WTI. O tym dlaczego tak jest dowiesz się z dalszej części tego tekstu. Ropa Brent jest benchmarkiem cenowym dla polskich stacji paliw i rafinerii, chociaż te akurat dotychczas korzystały z zupełnie innego gatunku ropy z Uralu (REBCO). Rosyjska ropa jest mocno zakwaszona (zasiarczona) i ciężka, dlatego wymaga od rafinerii wykorzystania instalacji, która jest do tego przystosowana. Jeszcze przed inwazją Rosji na Ukrainę ponad 30% produkcji paliw w Polsce pochodziło właśnie z przetworzenia ropy Ural. Teraz ten odsetek jest znacznie mniejszy.
Kontrakty terminowe na ropę
Jeśli chodzi o ropę WTI to jej benchmarkiem cenowym są kontrakty futures notowane na nowojorskiej giełdzie NYMEX, w przypadku ropy Brent są to kontrakty terminowe ICE Brent Crude Oil. W obu przypadkach są to kontrakty z fizyczną dostawą przeznaczone dla inwestorów instytucjonalnych, a wartość pojedynczego kontraktu to 1000 baryłek. To, co warto o nich wiedzieć to fakt, że właśnie notowania najwcześniej wygasającej serii obu kontraktów określają ceny pojedynczej baryłki ropy WTI i Brent. I te kontrakty są też instrumentem bazowych dla wszelkich innych instrumentów pochodnych, w tym też kontraktów CFD.
Oprócz tego, musisz pamiętać o tym, że skoro rynek ropy jest zorganizowany wokół następujących po sobie serii kontraktów terminowych, to dochodzi na nim do cyklicznego rolowania, co natomiast wywołuje ryzyko wystąpienia contango, czyli sytuacji w której cena kontraktu rozliczanego w przyszłości jest wyższa od aktualnej ceny spot (obecnej wartości rynkowej). Przykładowo, jeżeli aktualna cena wygasającego kontraktu na ropę wynosi 95 dolarów za baryłkę, natomiast cena kolejnego kontraktu z późniejszym terminem wygaśnięcia to 97 dolarów, jest to równoznaczne z contango na poziomie 2 dolarów, co w praktyce przekłada się na koszt rolowania pozycji w wysokości 2000 dolarów na pojedynczy kontrakt, dlatego że obejmują one 1000 baryłek. Odwrotnością contango jest zjawisko backwardation, czyli sytuacją w której cena wygasającego kontraktu jest wyższa niż kolejnego nadchodzącego. Przy pozycji długiej rolowanie z contango jest naszą stratą (bo musimy zamknąć i otworzyć pozycję po wyższej cenie), a backwardation oznacza nasz zysk, chyba że zajmujemy pozycję krótką - wtedy jest odwrotnie. I oczywiście, jeśli korzystamy z kontraktów różnicowych, to rolowanie nie jest dla nas jakoś specjalnie istotne, bo brokerzy kompensują je punktami swapowymi, więc nie wpływa to bezpośrednio na nasz wynik. Najczęściej brokerzy rolują na kolejną serię kontraktu wcześniej niż dzieje się to na rynku terminowym.
Jak to kompensowanie działa? Jeśli mamy otwartą pozycję długą i w ramach rolowania pojawia się contango, to nasz potencjalny zysk (powiedzmy, że 50 dolarów) zostanie skompensowany jako ujemny swap na zakończeniu sesji handlowej, na której doszło do rolowania. I odwrotnie, jeśli mieliśmy pozycję krótką - skompensowanie contango będzie polegało na naliczeniu dodatnich punktów swap, które wyzerują naszą stratę wynikającą z przejścia na serię kontraktu o wyższym kursie. Analogicznie będzie to działało w przypadku backwardation - ujemny swap pojawi się przy pozycji krótkiej, a dodatni przy długiej. Oczywiście trzeba też pamiętać o regularnych punktach swapowych naliczanych overnight przez większość brokerów - ich wysokość jest tak naprawdę uznaniowa i brokerzy sami sobie je ustalają, więc jeśli jesteś swing traderem, to warto zwrócić na to uwagę, bo będzie to Twój dodatkowy koszt utrzymania pozycji. Swapy są ustalane u większości brokerów raz w tygodniu, a ich wysokość dla pozycji długiej i krótkiej jest zależna od sentymentu rynku - ujemny swap jest wyższy dla tej pozycji, którą zajmuje większa część uczestników rynku.
Rolowanie kontraktów jest jednak znacznie większym zmartwieniem dla osób, które mają np. jednostki ETC (czyli instrumentów surowcowych notowanych na giełdzie), dających ekspozycję na ropę z wykorzystaniem replikacji za pomocą kontraktów terminowych. W ich przypadku contango jest naszą stratą (bo NAV funduszu nagle magicznie nie rośnie, a zarządzający funduszem za tę samą kwotę będą w stanie kupić mniej kontraktów, bo ich kurs wzrośnie).
Co wpływa na cenę ropy?
Jak to w przypadku każdego rynku surowcowego, na rynku ropy większość trendów tworzy się na podstawie różnych zachwiań pomiędzy po pytem a podażą. Pod tym bardzo mądrze brzmiącym, ale niewiele mówiącym terminem kryje się naprawdę bardzo dużo, w tym kwestie związane z eksploatacją samych złóż, relacje pomiędzy różnymi krajami, które są istotnymi producentami i importerami ropy, a nawet sytuacja makroekonomiczna i prognozy dla gospodarek, które generują duży popyt na ten surowiec. Nie wspominając już o niespodziewanych szokach, np. popytowym, jakim w 2020 roku były lock-downy, związane z pandemią covid-19, czy podażowy, jakim był rosyjski atak na Ukrainę (choć akurat w tym przypadku globalna produkcja ropy sama w sobie nie spadła, ale nastroje mocno się pogorszyły, rynek spanikował co wystrzeliło ceny ropy powyżej 120 USD za baryłkę). Nietrudno się dziwić wystrzałowi cen pod koniec lutego - Rosja w 2021 roku była drugim krajem pod względem produkcji ropy naftowej, z ponad 10 mln baryłek dziennie, a przed 2018 rokiem była globalnym liderem na rynku ropy, wyprzedzając Arabię Saudyjską i USA. Od 2018 roku to Stany Zjednoczone są niepodzielnym liderem pod względem produkcji ropy naftowej, w zeszłym roku wprowadzając na rynek ponad 11 mln baryłek dziennie. W 2021 roku USA odpowiadały za 14,5% globalnej podaży ropy, Rosja za lekko ponad 13, a Arabia Saudyjska za 12%. Pierwszą piątkę spośród krajów zamykają Kanada i Irak. Dziś wiemy już, że Rosja w 2022 roku spadnie na trzecie miejsce pod względem produkcji, a wyprzedzi ją Arabia Saudyjska, bo oczywiście pierwsze miejsce USA nie jest zagrożone.
Kartel sterujący rynkiem
Do dalszych spadków cen ropy mogą też doprowadzić coraz gorsze odczyty makro, wskazujące na widmo nadchodzącej recesji, która obniży aktywność gospodarczą i zmniejszy popyt na ropę. Przypomnę tylko, że OPEC+ w 2020 roku z powodu lock-downów i ograniczeń mobilności zmniejszył produkcję o ponad 9 mln baryłek dziennie.
To ostatnie zmniejszenie produkcji przez OPEC+ było w pewien sposób formalizacją tego, co już się od jakiegoś czasu dzieje - kraje OPEC produkują mniej niż mogą i np. we wrześniu kartel mógł wprowadzać na rynek ponad 34 mln baryłek dziennie, a rzeczywista podaż z ich strony wynosiła średnio niecałe 30 mln, więc mówimy tu o sporej różnicy
Jeśli natomiast chodzi o OPEC+, to w jego skład wchodzą członkowie kartelu i (od 2016 roku) 10 innych krajów, będących istotnymi producentami ropy, natomiast oczywiście najważniejszym graczem jest tu Rosja (w OPEC+ nie ma oczywiście USA czy Kanady i Norwegii).
Ropa WTI tańsza od Brent - dlaczego?
W grę wchodzi tutaj kilka aspektów - od kryzysu naftowego z połowy lat 70. aż do 2016 roku obowiązywał całkowity zakaz eksportu amerykańskiej ropy naftowej, który jednak nie obejmował sprzedaży na zewnątrz paliw już przetworzonych. To jednak doprowadziło do sytuacji, że przez lata nie rozwijano infrastruktury, szczególnie w okolicy Wybrzeża Zatoki Meksykańskiej, gdzie wydobywa się dużą część amerykańskiej ropy. I to głównie brak dobrego połączenia logistycznego i wyższe koszty transportu w porównaniu do Brent odpowiadają za zauważalnie niższą cenę ropy WTI, mimo jej lepszej jakości.
Jak uzyskać ekspozycję na ropę, poza kontraktami CFD?
- ETP, czyli produkty notowane na giełdach. Są przeznaczone dla inwestorów szukających ekspozycji na ropę w średnim i długim terminie, bez dźwigni finansowej (albo z maksymalnie 2-3 krotną). Specjalnie nie używam tutaj określenia ETF, bo nie są to fundusze notowane na giełdzie, tylko ETC (Exchange Traded Commodities), które nie mają formy papierów wartościowych, a w zamian za to są instrumentami dłużnymi, konkretnie niezabezpieczonym długiem notowanym na giełdzie. ETC na ropę replikują syntetycznie notowania wspomnianych kontraktów terminowych na ropę za pośrednictwem indeksu docelowego (najczęściej Bloomberga). Dlaczego syntetycznie? Dlatego, że nie kupują fizycznie baryłek ropy, tylko śledzą notowania kontraktów futures.
- Najpopularniejszym europejskim ETC na ropę WTI jest WisdomTree WTI Crude Oil (CRUD), notowany na czołowych europejskich parkietach (Londyn, Niemcy, Włochy), z rocznym kosztem zarządzania 0,49% (+ jednorazowy koszt obsługi portfela 0,45%). Obecnie ma w zarządzaniu prawie 1,5 mld dolarów i jest dostępny w polskich domach maklerskich (mBank, BOŚ (WA:BOSP)) i u większości europejskich brokerów. Występuje w wersji wycenianej w dolarze i Euro. Oprócz tego występuje w wersjach lewarowanych (WisdomTree 2x Daily Long WTI Crude Oil ETC) i replikujących pozycję krótką (WisdomTree WTI Crude Oil 1x Daily Short). Minimalnie tańsze są ETF-y od Xtrackers (również w wersjach z hedgingiem walutowym do Euro), ale mają znacznie mniej kapitału w zarządzaniu.
- Ropa Brent: oferta produktów notowanych na giełdzie na ropę Brent jest uboższa, są też znacznie mniej płynne. Najpopularniejszy jest europejski WisdomTree Brent Crude Oil (BRNT), dość popularny i tańszy w zarządzaniu jest też ETC od Deutsche Banku z hedgingiem do euro (TER 0,45%). WidsomTree ma też w ofercie ETC lewarowane i odwrócone, ale nie cieszą się zbyt dużym zainteresowaniem (szczególnie short)