Warszawa, 31.01.2023 (ISBnews) - Senat zajmuje się nowelą ustawy o Sądzie Najwyższym, która dotyczy m.in. sądownictwa dyscyplinarnego oraz tzw. testu niezawisłości sędziego. Senackie komisje: Ustawodawcza oraz Praw Człowieka rekomendują wprowadzenie poprawek.
Nowelizacja w wersji przyjętej przez Sejm m.in. przekazuje sądownictwo dyscyplinarne sędziów do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) oraz poszerza zakres tzw. testu niezawisłości sędziego.
W ocenie połączonych komisji, sprawami dyscyplinarnymi i immunitetowymi powinna zajmować się Izba Karna Sądu Najwyższego, gdzie przed utworzeniem Izby Dyscyplinarnej były te sprawy rozpatrywane, ponieważ - w ocenie senatorów - składy sądów w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej nie dają rękojmi niezależności.
Komisje rekomendują też zniesienie Izby Odpowiedzialności Zawodowej, gdyż - w ocenie komisji - nie ma ona cech sądu i w związku z tym orzeczenia tej Izby nie mogą być utrzymane w obrocie prawnym. Proponują poprawkę, zgodnie z którą orzeczenia te uznawane będą za nieważne i pozbawione skutków prawnych, a wszczęte sprawy podlegać będą umorzeniu.
Senatorowie połączonych komisji chcą też przywrócenia i wyrównania uposażeń sędziów, które zostały na podstawie tych orzeczeń obniżone, a także przywrócenie do orzekania sędziów, którzy zostali zawieszeni w wykonywaniu czynności służbowych. W odniesieniu do spraw sędziów, których sprawy zostały zakończone w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, senatorowie chcą, by mieli oni prawo do złożenia wniosku o wznowienie postępowania w ciągu trzech miesięcy od uchwalenia ustawy.
Komisje proponują, by właściwym sądem dla rozpoznawania spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczących sędziów Sądu Najwyższego była Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego.
Zgodnie ze zgłoszonymi poprawkami, NSA nie miałby też kompetencji do przeprowadzania testów bezstronności i niezawisłości sędziego, gdyż - jak wynikało z uzasadnienia poprawek - oznaczałoby to, że NSA kontroluje orzeczenia sądów powszechnych i wojskowych i jest ponad Sądem Najwyższym. Senatorowie zaproponowali powrót w tej kwestii do dotychczasowych uregulowań, czyli przywrócenie tych kompetencji do SN.
Zgodnie z poprawkami komisji, uprawnieni do orzekania w postępowaniach inicjowanych wnioskiem o sprawdzenie niezawisłości i bezstronności mieliby być wyłącznie sędziowie, którzy posiadają co najmniej 7-letni staż, czyli otrzymali nominacje sędziowskie przed wejściem w życie w 2017 r. nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa.
Senatorowie chcą, by prawo do wystąpienia z wnioskiem o sprawdzenie bezstronności i niezawisłości sędziego przysługiwało poszczególnym członkom składu sędziowskiego rozpoznającego sprawę.
Nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym w wersji uchwalonej przez Sejm zakłada, że sprawy dyscyplinarne i immunitetowe sędziów będzie rozstrzygać Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), a nie - jak obecnie - Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego (SN). NSA będzie rozstrzygać sprawy dyscyplinarne sędziów Sądu Najwyższego w pierwszej instancji w składzie 3-osobowym, a w drugiej - w 5-osobowym.
Dla sędziów sądów powszechnych i wojskowych NSA będzie sądem dyscyplinarnym w części spraw w pierwszej instancji i we wszystkich sprawach w drugiej. NSA przejmie także kompetencje do rozstrzygania tzw. spraw immunitetowych sędziów wszystkich sądów. Nowela wprowadza również zasadnicze zmiany dotyczące tzw. testu niezawisłości i bezstronności sędziego, umożliwiającego kontrolę spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i postępowania po powołaniu, jeżeli mogą spowodować naruszenie standardu niezawisłości lub bezstronności, wpływając na wynik sprawy.
Takie testy przewidziano wobec wszystkich sędziów, a wniosek o ich przeprowadzenie - zgodnie z nowelą - może złożyć nie tylko strona postępowania prowadzonego przez danego sędziego, ale także sam sąd. Według nowych przepisów sędziowie nie będą ponosić odpowiedzialności dyscyplinarnej za ustalanie lub ocenę zgodności z prawem prawidłowości powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do orzekania.
Zgodnie z założeniami, nowelizacja ma zrealizować "kamień milowy" kluczowy dla odblokowania przez Komisję Europejską środków z Krajowego Planu Odbudowy (KPO).
(ISBnews)